Refluks żołądkowo-przełykowy to dolegliwość, która dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie. Choroba ta może znacznie obniżyć komfort życia, prowadząc do licznych objawów, które niejednokrotnie są źródłem bólu i dyskomfortu. Zrozumienie przyczyn i mechanizmów stojących za refluksem jest kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania nawrotom. W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej tej powszechnej dolegliwości.
Co to jest refluks?
Refluks żołądkowo-przełykowy, znany również jako GERD (ang. gastroesophageal reflux disease), to przewlekłe schorzenie, charakteryzujące się cofaniem treści żołądkowej do przełyku. Powoduje to podrażnienie błony śluzowej przełyku i może prowadzić do licznych komplikacji zdrowotnych. W normalnych warunkach dolny zwieracz przełyku (LES – lower esophageal sphincter) działa jako bariera, zapobiegając cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej. Kiedy ten mechanizm zawodzi, dochodzi do refluksu.
GERD jest powszechnym problemem zdrowotnym, dotykającym miliony osób na całym świecie. Ocenia się, że co czwarta osoba w krajach rozwiniętych doświadcza objawów refluksu przynajmniej raz w miesiącu. Nieleczony refluks może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie przełyku, owrzodzenia, a nawet raka przełyku. W związku z tym niezwykle ważne jest zrozumienie przyczyn, objawów i dostępnych metod leczenia.
Refluks żołądkowo-przełykowy – przyczyny
Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego są złożone i wieloaspektowe. Mogą obejmować zarówno czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Oto najważniejsze z nich:
Dysfunkcja dolnego zwieracza przełyku (LES)
LES jest mięśniem, który kontroluje przejście między przełykiem a żołądkiem. Dysfunkcje tego mięśnia mogą prowadzić do nieprawidłowego otwierania się LES, co umożliwia cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku.
Opóźnione opróżnianie żołądka
Gdy opróżnianie żołądka jest spowolnione, dochodzi do nadmiaru treści żołądkowej, co zwiększa ryzyko refluksu. Czynniki takie jak neuropatie cukrzycowe lub przeszkody mechaniczne mogą przyczyniać się do tego zjawiska.
Nieprawidłowa produkcja kwasu żołądkowego
Nadmierna produkcja kwasu żołądkowego jest jednym z głównych czynników ryzyka refluksu. Może być wynikiem diety bogatej w tłuszcze, kofeinę, alkohol czy pikantne potrawy.
Ciąża
Hormonalne zmiany oraz zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej w czasie ciąży mogą prowadzić do osłabienia LES i zwiększenia ryzyka refluksu.
Otyłość
Nadmierna masa ciała zwiększa ciśnienie na żołądek i LES, co sprzyja cofaniu się kwasu żołądkowego do przełyku.
Palenie tytoniu
Palenie wpływa na relaksację LES, co zwiększa ryzyko cofania się treści żołądkowej do przełyku.
Niektóre leki
Leki takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), blokery kanału wapniowego, czy antydepresanty mogą wpływać na funkcję LES i opróżnianie żołądka, co sprzyja refluksowi.
Uwarunkowania genetyczne
Rodzinne przypadki refluksu mogą sugerować genetyczne predyspozycje do tego schorzenia.
Stres
Chroniczny stres może wpływać na trawienie oraz zwiększać produkcję kwasu żołądkowego, co zwiększa ryzyko refluksu.
SUPERSONIC Collagen Beauty Drink
Refluks żołądkowo-przełykowy – objawy
Objawy refluksu żołądkowo-przełykowego mogą być zróżnicowane i obejmują zarówno typowe, jak i nietypowe symptomy. Najczęstsze objawy to zgaga, czyli palący ból odczuwany za mostkiem, który nasila się po jedzeniu, w pozycji leżącej lub przy pochylaniu się, będący wynikiem drażnienia błony śluzowej przełyku przez kwaśną treść żołądkową. Regurgitacja to cofanie się treści żołądkowej do przełyku i jamy ustnej, co powoduje kwaśny lub gorzki posmak. Dysfagia, czyli trudności w przełykaniu, wynika z obrzęku i uszkodzeń błony śluzowej przełyku. Ból w klatce piersiowej, często mylony z bólem sercowym, ma zazwyczaj charakter palący i jest związany z podrażnieniem przełyku. Chrypka i ból gardła są wynikiem nachodzenia kwasu na struny głosowe. Refluks może również prowadzić do drażnienia dróg oddechowych, objawiając się przewlekłym kaszlem i świszczącym oddechem, szczególnie w nocy. Nudności mogą towarzyszyć uczuciu dyskomfortu w górnej części brzucha i są związane z nadmiarem kwasu żołądkowego. Ból brzucha i wzdęcia wynikają z podrażnienia błony śluzowej żołądka i przełyku oraz nadmiaru gazów w przewodzie pokarmowym.
Jak leczyć refluks?
Leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego może obywać się na kilku płaszczyznach, w zależności od nasilenia objawów oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. Obejmuje to modyfikację stylu życia, terapię farmakologiczną oraz, w przypadkach koniecznych, leczenie chirurgiczne.
Modyfikacja stylu życia
Dieta: Unikanie pokarmów, które nasilają objawy refluksu (tłuste potrawy, kofeina, alkohol, pikantne jedzenie).
Unikanie jedzenia późno w nocy: Ostatni posiłek powinien być spożywany co najmniej 3 godziny przed snem.
Redukcja masy ciała: U osób z nadwagą zmniejszenie masy ciała znacznie redukuje objawy refluksu.
Podnoszenie głowy na łóżku: Spanie z głową uniesioną o 15-20 cm może zmniejszyć ryzyko cofania się kwasu.
Unikanie palenia tytoniu: Rzucenie palenia może znacząco zmniejszyć objawy refluksu.
Terapia farmakologiczna
Inhibitory pompy protonowej (PPI): Leki takie jak omeprazol, pantoprazol, esomeprazol działają poprzez hamowanie produkcji kwasu żołądkowego.
Antagonisty receptorów H2: Leki takie jak ranitydyna czy famotydyna zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego.
Leki zobojętniające: Stosowane do doraźnego łagodzenia objawów zgagi, neutralizują kwas żołądkowy.
Prokinetyki: Leki jak metoklopramid pomagają w przyspieszeniu opróżniania żołądka.
Leczenie chirurgiczne:
Fundoplikacja Nissena: Zabieg polegający na owinięciu górnej części żołądka wokół dolnego odcinka przełyku, w celu zwiększenia ciśnienia w LES.
Procedury endoskopowe: Nowoczesne techniki, takie jak endoskopia bariery antyrefluksowej, mogą być mniej inwazyjne niż tradycyjne operacje.
Zalecenia dietetyczne przy refluksie
Dieta odgrywa ważną rolę w zapobieganiu i łagodzeniu objawów refluksu żołądkowo-przełykowego. Odpowiednie nawyki żywieniowe i unikanie pewnych pokarmów mogą znacząco poprawić komfort pacjentów. Zaleca się unikanie tłustych potraw, ponieważ tłuszcze opóźniają opróżnianie żołądka i zwiększają ryzyko refluksu; dlatego warto ograniczyć spożycie smażonych potraw, fast foodów oraz produktów bogatych w tłuszcze nasycone. Napoje gazowane zwiększają ciśnienie w żołądku, natomiast alkohol relaksuje dolny zwieracz przełyku (LES), co sprzyja refluksowi, dlatego należy ich unikać. Kofeina, obecna w kawie i herbacie, zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego, co może wspomagać cofanie się treści żołądkowej, dlatego jej spożycie powinno być ograniczone. Pikantne jedzenie może podrażniać błonę śluzową przełyku i nasilać objawy refluksu, więc również warto go unikać. Spożywanie mniejszych, częstszych posiłków zamiast dużych zmniejsza ciśnienie w żołądku i ryzyko refluksu. Białko, które może zwiększać napięcie dolnego zwieracza przełyku, powinno pochodzić z chudych mięs, ryb oraz roślin strączkowych. Zaleca się także spożywanie warzyw i owoców o niskiej kwasowości, takich jak banany, melony, brokuły i marchewki, unikając przy tym kwaśnych owoców, takich jak cytryny, pomarańcze oraz pomidory.
Sposoby na złagodzenie objawów refluksu
Oprócz modyfikacji stylu życia i diety istnieje wiele innych sposobów na łagodzenie objawów refluksu żołądkowo-przełykowego. Oto niektóre z nich:
Unikanie leżenia bezpośrednio po jedzeniu
Po posiłku zaleca się pozostawanie w pozycji siedzącej lub stojącej przez co najmniej 2-3 godziny.
Uniesienie głowy w czasie snu
Podnoszenie głowy łóżka o około 15-20 cm może pomóc zmniejszyć ryzyko cofania się kwasu w nocy.
Noszenie luźniejszych ubrań
Ubrania, które nie uciskają okolicy brzucha, mogą pomóc zmniejszyć ciśnienie na żołądek.
Stosowanie naturalnych środków łagodzących
- Imbir: Pomaga w łagodzeniu problemów trawiennych.
- Mięta pieprzowa i rumianek: Napary z tych ziół mogą pomagać w łagodzeniu objawów refluksu.
Techniki relaksacyjne
Stres może nasilać objawy refluksu, dlatego techniki relaksacyjne jak joga, medytacja czy głębokie oddychanie mogą być pomocne.
Czynniki zwiększające ryzyko refluksu
Znając czynniki ryzyka refluksu, można podjąć odpowiednie kroki, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Oto najważniejsze czynniki zwiększające ryzyko refluksu:
- Dieta bogata w tłuszcze i kofeinę – Spożywanie dużej ilości tłuszczów, kofeiny oraz alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia refluksu.
- Otyłość i nadwaga – Nadmierna masa ciała wywiera dodatkowy nacisk na żołądek i LES, co sprzyja cofanie się kwasu.
- Siedzący tryb życia – Brak aktywności fizycznej może prowadzić do osłabienia mięśni, w tym LES, co zwiększa ryzyko refluksu.
- Palenie tytoniu – Nikotyna powoduje relaksację LES, co sprzyja występowaniu refluksu.
- Stres i napięcie – Stres emocjonalny i fizyczny mogą zwiększać wydzielanie kwasu żołądkowego oraz wpływać na trawienie, co zwiększa ryzyko wystąpienia objawów refluksu.
- Genetyczne predyspozycje – U osób, w których rodzinach występuje refluks, ryzyko jego rozwoju jest większe.
Podsumowanie
Refluks żołądkowo-przełykowy to powszechne i często przewlekłe schorzenie, które może prowadzić do licznych komplikacji zdrowotnych, jeśli nie jest odpowiednio leczone. Zrozumienie przyczyn, objawów oraz dostępnych metod leczenia jest kluczowe w zarządzaniu tym schorzeniem. Dzięki odpowiednim modyfikacjom diety i stylu życia oraz odpowiedniemu leczeniu farmakologicznemu, można skutecznie kontrolować objawy refluksu i poprawić jakość życia.
SUPERSONIC SMART MEAL
Źródła
Kahrilas, P. J. (2008). Gastroesophageal reflux disease. New England Journal of Medicine, 359(16), 1700-1707.
Hunt, R., & Armstrong, D. (2012). The management of GERD during the remission phase. World Journal of Gastroenterology, 18(11), 1584-1592.
Spechler, S. J. (2014). Barrett’s esophagus and esophageal adenocarcinoma: pathogenesis, diagnosis, and therapy. Current Opinion in Gastroenterology, 30(2), 142-148.
Fock, K. M., Talley, N., Fass, R., Goh, K. L., Katelaris, P., Hunt, R.,
…& Parikh, S. (2008). Report of the Asia-Pacific consensus on the management of gastroesophageal reflux disease. Journal of Gastroenterology and Hepatology, 23(5), 735-749.
Zanten, S. V., Shi, G., & Joseph, R. (2016). Frequent heartburn: the importance of diet and lifestyle modifications. Canadian Journal of Gastroenterology, 30(4), 212-217.
