Zaparcia, znane także jako zatwardzenie, to powszechna dolegliwość, która dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Szacuje się, że problem ten dotyka około 14% populacji na całym świecie, z częstością wynoszącą od 2% do 27% w zależności od regionu i grupy demograficznej. W niniejszym artykule omówimy główne przyczyny zaparć, ich objawy oraz skuteczne metody leczenia i profilaktyki.
Zaparcia – co to?
Zaparcia to stan, w którym dochodzi do trudności w wypróżnianiu się, często towarzyszy temu uczucie niepełnego wypróżnienia. Medycznie zaparcia definiuje się jako występowanie mniej niż trzech wypróżnień tygodniowo. Stan ten może być przejściowy lub przewlekły, w zależności od czasu trwania i nasilenia objawów.
Fizjologia układu pokarmowego a zaparcia
Prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego zależy od harmonijnej współpracy wielu narządów, w tym żołądka, jelit oraz mięśni zwieracza odbytu. Zaburzenie perystaltyki jelit lub ograniczenie wydzielania śluzu i enzymów może prowadzić do zaparć. Elementami procesu wypróżniania są skurcze perystaltyczne jelit oraz odpowiednia konsystencja stolca.
Zaparcia – objawy
Osoby cierpiące na zaparcia mogą doświadczać wielu nieprzyjemnych objawów, w tym:
- Rzadkie wypróżnienia – mniej niż trzy razy w tygodniu.
- Twarde i suche stolce – co powoduje trudności w ich wydalaniu.
- Bóle brzucha – spowodowane przez nagromadzenie mas kałowych.
- Uczucie niepełnego wypróżnienia – nawet po oddaniu stolca.
Inne objawy towarzyszące
Niekiedy zaparcia mogą prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych. Objawy takie jak:
- Wzdęcia i nadmierna produkcja gazów
- Rozdrażnienie i ogólne złe samopoczucie
- Śluz w stolcu
SUPERSONIC SMART MEAL
Co powoduje zaparcia?
Czynniki dietetyczne
Jako dietetyk wiem, że jednym z głównych powodujących zaparcia czynników jest niewłaściwa dieta. Niska podaż błonnika pokarmowego jest kluczowym elementem, ponieważ błonnik odgrywa ważną rolę w utrzymaniu prawidłowej perystaltyki jelit. Niedostateczna ilość płynów również przyczynia się do zaparć, ponieważ woda ułatwia przemieszczanie się treści pokarmowej przez jelita. Dodatkowo, dieta bogata w tłuszcze i uboga w owoce oraz warzywa sprzyja powstawaniu twardych, suchych stolców, co nasila problem zaparć.
Czynniki zdrowotne
Różne choroby i schorzenia mogą prowadzić do zaparć, w tym zespół jelita drażliwego (IBS), który charakteryzuje się na przemian występującymi zaparciami i biegunkami. Choroby endokrynologiczne, takie jak niedoczynność tarczycy, prowadzą do zmniejszenia motoryki jelitowej. Zaburzenia neurologiczne, w tym stwardnienie rozsiane, wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego, który kontroluje perystaltykę jelit, również przyczyniając się do problemów z wypróżnianiem.
Czynniki związane ze stylem życia
Styl życia również odgrywa ważną rolę w powstawaniu zaparć. Brak aktywności fizycznej negatywnie wpływa na perystaltykę jelit, co może prowadzić do problemów z wypróżnianiem. Stres również może zakłócać funkcjonowanie układu pokarmowego, nasilając zaparcia. Nadmierne spożywanie alkoholu i kawy może prowadzić do odwodnienia, co dodatkowo utrudnia prawidłowe funkcjonowanie jelit.
Jak leczyć zaparcia?
Leczenie zaparć można realizować za pomocą różnych metod, które można podzielić na farmakologiczne i niefarmakologiczne, a także wykorzystując domowe sposoby. Farmakologiczne podejścia do leczenia obejmują środki przeczyszczające, takie jak bisakodyl, który stymuluje jelita do większej aktywności, środki osmotyczne, jak laktuloza, zwiększające zawartość wody w stolcu, oraz preparaty zmiękczające stolce, które ułatwiają ich wydalanie. Metody niefarmakologiczne koncentrują się na zmianach w stylu życia i diecie. Zwiększenie spożycia błonnika do 25-30 gramów dziennie jest często rekomendowane, podobnie jak odpowiednia płynoterapia, czyli picie co najmniej 2 litrów płynów dziennie. Regularna aktywność fizyczna, taka jak codzienne spacery czy ćwiczenia aerobikowe, także wspiera perystaltykę jelit. Domowe sposoby obejmują stosowanie nasion chia i siemienia lnianego, które są bogate w błonnik i kwasy tłuszczowe omega-3, wspomagając tym samym pracę jelit. Odwary ziołowe, takie jak napary z rumianku i mięty, mogą pomóc złagodzić wzdęcia i poprawić trawienie.
Zalecenia dietetyczne przy zaparciach
Dieta osoby borykającej się z zaparciami powinna być bogata w błonnik pokarmowy, który można znaleźć w pełnoziarnistych produktach zbożowych, owocach, warzywach oraz roślinach strączkowych. Szczególnie warto spożywać owoce i warzywa zawierające dużo wody i błonnika, takie jak śliwki, jabłka i brokuły. Probiotyki i prebiotyki obecne w jogurtach i kiszonkach wspomagają zdrowie jelit poprzez poprawę mikrobioty jelitowej. Osoby cierpiące na zaparcia powinny unikać produktów wysokoprzetworzonych, bogatych w tłuszcze nasycone i cukry proste, które mogą spowalniać perystaltykę jelit. Napoje gazowane i alkohol mogą prowadzić do odwodnienia, co wpływa negatywnie na konsystencję stolca. Ważne jest również przestrzeganie regularnych posiłków, unikanie długich przerw między nimi oraz spożywanie ich o stałych porach. Dokładne żucie pokarmu wspomaga proces trawienia i ułatwia pracę jelit.
Profilaktyka zaparć
Wprowadzenie zdrowych nawyków
W zapobieganiu zaparciom znaczenie mają zmiany w stylu życia:
- Ruch fizyczny – minimum 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej tygodniowo.
- Higiena snu – regularny, spokojny sen wpływa pozytywnie na układ pokarmowy.
Regularne badania medyczne
Osoby z przewlekłymi zaparciami powinny regularnie konsultować się z lekarzem w celu wykluczenia poważniejszych schorzeń, takich jak polipy jelita grubego czy choroby metaboliczne.
Znaczenie psychologiczne
Wsparcie psychologiczne i radzenie sobie ze stresem mogą przyczynić się do łagodzenia objawów zaparć. Techniki relaksacyjne jak joga czy medytacja mogą być bardzo pomocne.
Podsumowanie
Zaparcia to powszechnie występujący problem zdrowotny, który może być wynikiem różnorodnych czynników dietetycznych, zdrowotnych oraz związanych ze stylem życia. Istotne w leczeniu i zapobieganiu zaparciom jest wdrożenie odpowiednich zmian żywieniowych i nawyków stylu życia. Regularna aktywność fizyczna, właściwa dieta bogata w błonnik i odpowiednie nawodnienie to fundamenty zdrowego układu trawiennego.
SUPERSONIC Collagen Beauty Drink
Źródła
Global prevalence of functional constipation: a systematic review. Charlotte Wang, Michael Y.C. Lam, Eric Y.L. Poon, et al. World Journal of Gastroenterology. 2021.
Rome IV Criteria for Functional Gastrointestinal Disorders. Rao, Satish S.C., et al. Gastroenterology. 2016.
Management of Irritable Bowel Syndrome. Bösner, Stefan, et al. BMJ. 2020.
Hypothyroidism and the gastrointestinal tract. Ebert, E.C. Journal of Clinical Gastroenterology. 2010.
Pharmacotherapy for constipation. Wald, Arnold. Drugs. 2004.
Probiotic use in the management of constipation. Dimidi, Eirini, et al. WGO. 2018.
